อาจารย์ เสริมพงษ์ คุณาวงศ์
มหาวิทยาลัยมหิดล
วิทยาเขตนครสวรรค์
เมื่อคณะธรรมยาตราศรัทธาแห่งสายน้ำ คณะบุคคลที่มุ่งมั่นที่จะกระตุ้นให้ผู้คนหันกลับมาดูแลสายน้ำให้กลับมามีชีวิตใหม่ ด้วยการเดินเท้าจากต้นน้ำไปยังปลายน้ำที่จ.สมุทรปราการ โดยเริ่มต้นเดินจากบ้านเจียจัน ติดชายแดนพม่าต้นกำเนิดสายน้ำปิงที่ไหลต่อมาจากพม่า ในจ.เชียงใหม่ เดินทางมาเดือนครึ่งถึงนครสวรรค์ ตอนกลางของสายน้ำแม่ปิง ได้พักทำกิจกรรมธรรมยาตรา ณ สี่แควขึ้นที่บ้านพักป่าไม้เขต ใกล้แม่น้ำเจ้าพระยา ในวันที่ ๘- ๑๐ ม.ค. ๒๕๕๔ ผมเสนอตัวเข้าร่วมทีมงานในฐานะจิตอาสาฉือจี้ เพราะเห็นว่าเป็นกิจกรรมภาวนาเพื่อรักษาสิ่งแวดล้อมของสายน้ำ และเป็นโอกาสที่จะได้บำเพ็ญกิจของอาสาสมัครฉือจี้ และเรียนรู้การคัดแยกขยะกับทีมคุณเดช ซึ่งได้ปรึกษาคุณสมชาย (สมชายซือชง) ขออนุญาตเข้าร่วมกิจกรรมในนามฉือจี้ และนำถ้วยน้ำฉือจี้มาบริการขายในงานเพื่อลดการใช้ถ้วยน้ำใช้แล้วทิ้ง
๖ โมงเช้าเรารวมตัวกัน และเดินเป็นขบวนรอบหนองสมบุญ และตลาดปากน้ำโพ ผมขอถือธงธรรมจักรด้วยใจที่ปรารถนาจะจรรโลงพระศาสนา ระหว่างเดินนึกถึง คำพูดของพระภิกษุณีฉือจี้ ท่านให้นึกว่า แผ่นดินนี้คือแม่ผู้ให้กำเหนิดและหล่อเลี้ยงเรามา ให้เดินเบาๆอย่าให้แม่ชอกช้ำ เดินๆไปก็นึกถึงเนื้อเพลงชีวิตคือเซนที่ว่า “เดินเบาๆ ยืนตัวตรง นั่งมั่นคง นอนคันศร” ผู้คนที่พบเห็นขบวนเดินผ่านเหลียวดู บ้างก็ถามว่าเดินทำไม บ้างก็ขอมาถวายของให้พระ เราเดินจนถึง ๗ โมงครึ่งจึงหยุดพักรับอาหารว่างและตั้งวงพูดคุยแบ่งปันประสบการณ์การเดินธรรมยาตรากัน จากนั้นเดินรอบตลาดจนถึงเวลา ๑๐ โมงครึ่ง แล้วทำกิจกรรมต่างๆ มีคนพูดถึงคำพูดของหลวงพ่อคำเขียนว่า “เราเป็นตัวแทนของภูเขา ป่าไม้ สายน้ำ และแผ่นดินมาเตือนใจให้คนเคารพธรรมชาติ และอยู่อย่างเกื้อกูลกัน” พระอาจารย์ไพศาล วิสาโล พูดถึงธรรมยาตราไม่เพียงเป็นการเดินเพื่อทำให้เกิดการใส่ใจธรรมชาติ หากยังเป็นการเดินเพื่อฝึกตนเอง เพื่อเปลี่ยนตัวเอง การเดินด้วยการสำนึกคุณของสายน้ำ ก็เป็นเรื่องของความกตัญญูกตเวที การเดินอย่างรู้ตัวก็เป็นการฝึกสติสัมปชัญญะ เป็นธรรมนำให้เกิดกุศลธรรมในตัวเอง ในการสนทนาอีกวงหนึ่งท่านอาจารย์ได้พูดถึงงานศึกษาวิจัยที่ทำกับประเทศที่เจริญแล้ว พบว่าประเทศที่เคารพธรรมชาติ รักษาสิ่งแวดล้อมได้ดี มนุษย์กับธรรมชาติอยู่อย่างเกื้อกูลกัน จะมีความสัมพันธ์ระหว่างเพื่อนมนุษย์กันดี ไม่เบียดเบียนกดขี่กัน จำนวนอาชญากรรมไม่สูง ส่วนประเทศที่มีปัญหาสิ่งแวดล้อม จะมีความเหลื่อมล้ำทางสังคมสูง มีการเอารัดเอาเปรียบกันมาก อาชญากรรมสูง ทำให้เห็นคุณค่าความสัมพันธ์ของมนุษย์กับธรรมชาติสิ่งแวดล้อมอย่างชัดเจน
มีรายการเวทีสาธารณะ สนใจมาจัดวงสนทนาเพื่อออกอากาศโทรทัศน์ทีวีไทยช่อง ๖ มีการพูดถึงแรงบันดาลใจที่คนจากที่ต่างๆที่มารวมกันทำกิจกรรมนี้ เป็นธรรมชาติที่บริสุทธิ์งดงาม เกื้อกูลชีวิตให้มีความสุข ของสายน้ำในอดีตที่ให้ทั้งความสดชื่นสนุกสนาน และอาหารอันอุดมสมบูรณ์ เมื่อสายน้ำเจ็บป่วยจากความโลภ การแยกขาดความสัมพันธ์ที่เป็นจริงของผู้คน จนมีแนวโน้มที่จะขาดแคลนน้ำใช้ในอนาคตซึ่งทางเลือกวิธีแก้ไข อาจผันน้ำจากเพื่อนบ้านมาใช้แทนที่จะลดการบริโภคส่วนที่ไม่จำเป็น จึงเป็นเหตุให้เกิดกิจกรรม “ธรรมยาตราศรัทธาแห่งสายน้ำ” ขึ้น
เมื่อมีคำถามว่า การเดินจะมีผลต่อสังคมโดยส่วนรวมอย่างไร อาจารย์ประมวล เพ็งจันทร์ ตอบว่าการเดินมุ่งผลที่ตัวเองเป็นสำคัญ ทุกก้าวย่างตั้งเจตนาที่เป็นกุศลโดยไม่คิดบีบคั้นทั้งตนเองและผู้อื่นให้เห็นตาม หรือทำตาม เพียงแต่เชื่อว่าพลังของการแสดงความมุ่งมั่นอย่างบริสุทธิ์ใจ จะส่งผลต่อผู้ที่พบเห็นพูดคุยด้วย ไม่มากก็น้อยตามบริบทของคนผู้นั้น ต่อคำถามว่า ทำได้ผลทีละน้อยอย่างนี้เมื่อไรจะเกิดผลต่อคนที่ใช้น้ำนับล้านคนอย่างไร อาจารย์ตอบว่า พระพุทธศาสนาก็เกิดจากพระสัมมาสัมพุทธเจ้า พระองค์เดียวก่อน ที่จะมีคนนับถือพระพุทธศาสนาหลายร้อยล้านคนในเวลานี้
การขายถ้วยน้ำฉือจี้ ผู้จัดการขายเครื่องดื่มสมุนไพรเพื่อรายได้มาจัดงาน ได้ให้ความกรุณาขายน้ำให้กับผู้ซื้อถ้วยฉือจี้ ถ้วยน้ำรักธรรมชาติ ในราคาเพียงบาทเดียว และเติมได้ครั้งละบาทตลอดงาน ช่วยให้คนสนใจซื้อกันใช้มาก กิจกรรมจัดการขยะ มีการตั้งจุดบริการคัดแยกขยะด้วยตัวเองทั่วบริเวณงาน และนำมารวมกันทุกวันเพื่อให้ผู้เข้าชมงาน และทีมงานเห็นปริมาณขยะที่ได้มีส่วนทำให้เกิดขึ้นตลอดระยะเวลา ๓ วัน กิจกรรมนี้ได้รับความร่วมมือดีพอสมควร แต่ขยะกึ่งเปียกเช่น ถุงที่เปื้อนน้ำจิ้ม กล่องUHT ที่ควรจะล้างในภาชนะที่เตรียมให้ก่อนทิ้งในถังขยะรีไซเคิล ยังไม่ค่อยมีผู้ทำ ต้องเป็นภาระของทีมงาน ที่น่าทึ่งคือ ขยะย่อยสลายได้ ได้แก่เศษอาหารต่างๆเมื่อโปรย “โบกาฉิ” ทับสลับชั้นกับเศษอาหาร กลิ่นเหม็นลดทันที และกองรวมที่สะสม ๓ วันมีอุณหภูมิสูงขึ้น แสดงผลการทำงานของจุลินทรีย์ เมื่อหมดงานก็เกลี่ยไว้ใต้ต้นไม้ใหญ่ในบริเวณที่จัดงานเพื่อเป็นปุ๋ย จบงานปริมาณขยะย่อยสลายได้กับขยะรีไซเคิล(ถ้ากดให้ยุบตัว) จะมากที่สุด มีใกล้เคียงกัน ขยะมีพิษไม่มี ขยะไม่สามารถรีไซเคิลมีน้อยมากน่าจะประมาณ ไม่เกิน ๓% ของขยะทั้งหมด แต่น่าเสียดายที่พลาสติคประเภทฟิล์ม ได้แก่ ถุงชนิดต่างๆ หาผู้รับซื้อไม่ได้จึงต้องให้เป็นภาระของเทศบาลพร้อมกับขยะที่รีไซเคิลไม่ได้ ผลที่เกิดนี้ทำให้คุณเดช ซึ่งเป็นทั้งวิศวกรและช่าง เกิดแรงบันดาลใจที่จะคิดค้นเครื่องจักรอย่างง่ายๆ ที่จะแปรสภาพฟิล์มพลาสติกเป็นเม็ดเพื่อให้โรงงานรับซื้อต่อไป งานนี้มีผู้ได้แรงบันดาลใจหลายอย่าง มีท่านหนึ่งเป็นพยาบาลเห็นการใช้น้ำอย่างคุ้มค่าทำให้นึกถึงแม่ที่อาศัยอยู่ริมน้ำตกน้ำขึ้นมาใช้ ใช้น้ำประหยัดและคุ้มค่ามาก เธอบอกว่าจะไปแยกขยะที่วอร์ดไม่ว่าใครจะทำด้วยหรือไม่ก็ตาม อีกท่านหนึ่ง เสนอเป็นผู้ประสานงานเชื่อมต่อกับองค์กรปกครองในท้องถิ่น เพื่อส่งต่อความรู้และกิจกรรมคัดแยกวัสดุนี้เข้าสู่โรงเรียนต่อไป
การเรียนรู้ครั้งนี้มีมากมาย และส่งผลหลายอย่างที่คาดไม่ถึง ที่สำคัญคือ ทำให้เกิดทั้งความสุขใจ และพลัง ที่จะเป็นกำลังใจในการสรรค์สร้างสิ่งดีงาม อีกทั้งยังสามารถเชื่อมต่อกับงานและชุมชนที่เกี่ยวข้องได้อีกด้วย หวังว่ากิจกรรมลักษณะนี้อาจเป็นการก้าวของฉือจี้ ในประเทศไทยที่จะมามีบทบาทในกลุ่มกิจกรรมอื่นที่มีแนวทางที่สอดคล้องกันได้ สู่ความเป็นครอบครัวเดียวกัน
ท้ายที่สุดนี้ ขอคัดลอกคำภาวนาที่กลุ่มธรรมยาตรา ใช้ภาวนาก่อนออกเดินทุกวัน
“ ทุกย่างก้าวในวันนี้ เราจะเดินด้วยความสงบ
อย่างมีสติ เพื่อสันติสุขในใจเรา
และเพื่อระลึกรู้บุญคุณ ของผืนดิน ป่าไม้ และสายน้ำ
ที่ช่วยหล่อเลี้ยงและเกื้อกูล ชีวิตของเรา
เราจะเปิดใจรับรู้ทุกข์สุข ของสรรพชีวิต
ด้วยความอ่อนโยน และนอบน้อมต่อธรรมชาติ
ตามรายทางเบื้องหน้านี้
ขอสรรพชีวิต จงเป็นสุข ปลอดพ้นจากภัยทั้งปวง
ขอให้ทุกชีวิต เอื้อเฟื้อเกื้อกูลกัน
อยู่อย่างบรรสานสอดคล้อง ด้วยเมตตาต่อกัน
ขอให้บุญกุศล ที่เราพร้อมใจบำเพ็ญในวันนี้
จงเป็นพลวปัจจัย ให้สันติสุขบังเกิดขึ้น บนแผ่นดินนี้
ขอความบริสุทธิ์สดใส จงคืนสู่แม่น้ำเจ้าพระยา อย่างยั่งยืนยาวนานตลอดไป”.
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น